Hiện nay, nhóm thuốc ức chế men 5α-reductase (5α-reductase inhibitors – 5ARI) được xem là thuốc điều trị hiệu quả giúp làm giảm kích thước bướu trong bệnh lý phì đại lành tính tuyến tiền liệt (u xơ tuyến tiền liệt, tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt). Cơ chế tác dụng của thuốc thông qua việc ức chế chuyển hóa testosterone (nội tiết tố nam).

Về mặt chuyển hóa nội tiết, Androgen tác dụng trên tuyến tiền liệt qua trung gian dihydrotestosterone (DHT), được chuyển đổi từ testosterone bởi enzyme 5α-reductase. Enzyme này có hai đồng dạng:

•  5α-reductase típ I: biểu hiện và hoạt động chủ yếu ở da và gan.
•  5α-reductase típ II: biểu hiện và hoạt động chủ yếu ở tuyến tiền liệt.

Tác dụng của các thuốc 5ARI trong điều trị rối loạn đi tiểu do phì đại lành tính tuyến tiền liệt thông qua việc ngăn chặn quá trình chuyển testosterone tự do thành dihydrotestosterone (DHT) – một dạng androgen hoạt động dành cho các thành phần của cơ quan sinh dục ngoài nam giới, làm các tế bào biểu mô tuyến tiền liệt co lại, giúp làm giảm thể tích tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, hiệu quả của tác động này chỉ thực sự rõ rệt sau vài tháng.

Sau 2-4 năm điều trị, thuốc 5ARI giúp cải thiện triệu chứng đi tiểu (thang điểm IPSS) khoảng 15-30%, giúp giảm thể tích tuyến tiền liệt 18-28% và tăng tốc độ dòng tiểu tối đa (Qmax) 1,5-2,0 ml/s ở người bệnh rối loạn đi tiểu do phì đại lành tính tuyến tiền liệt và đạt hiệu quả lâm sàng tối đa bắt đầu từ tháng thứ 3.

Có 2 hoạt chất được sử dụng trên lâm sàng là dutasteride và finasteride. Finasteride chỉ ức chế 5α-reductase típ II, trong khi dutasteride ức chế 5α-reductase cả típ I và típ II. Những nghiên cứu kéo dài cho thấy nhóm thuốc này làm giảm nguy cơ tiểu máu, bí tiểu cấp và phẫu thuật.

Hiện nay dutasteride được sử dụng rộng rãi để điều trị  phì đại lành tính tuyến tiền liệt nhờ ức chế cả 2 típ men 5α-reductase.

Tuy nhiên, do tác động lên toàn bộ cơ thể, không chỉ riêng tuyến tiền liệt nên người bệnh có khả năng gặp phải những tác dụng không mong muốn, chủ yếu liên quan đến các vấn đề tình dục như: giảm ham muốn,  giảm thể tích tinh dịch, rối loạn cương dương…

Tóm lại, bác sĩ chuyên khoa Tiết niệu – Nam khoa tư vấn, theo dõi, điều chỉnh thuốc 5ARI phù hợp đối với người bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Ngoài ra, những vấn đề tác dụng không mong muốn liên quan đến rối loạn tình dục do thuốc 5ARI cần được bác sĩ Nam khoa theo dõi và cân bằng trong điều trị.

TS.BS.CKII. TRÀ ANH DUY

Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health