Sự phát hiện Kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA) đã mang lại một cuộc cách mạng trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt. Nồng độ PSA được xem như là một biến độc lập và là một yếu tố dự báo ung thư tuyến tiền liệt chính xác hơn so thăm khám trực tràng và siêu âm qua đường trực tràng. Tuy nhiên, nồng độ PSA có thể tăng trong trường hợp tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt và một số bệnh lý không ác tính khác. 

Hiện nay, nồng độ PSA để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt vẫn đang còn được bàn cãi. Tuy nhiên, người ta thấy rằng nồng độ PSA càng cao, thì khả năng tồn tại ung thư tuyến tiền liệt càng lớn. Một số nghiên cứu ở Việt nam cũng cho rằng ngưỡng bình thường PSA của nam giới là ≤ 4 ng/ml.

Ngoài ra, Tỉ lệ PSA tự do/toàn phần (f/t-PSA) là thông số được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng để phân biệt giữa tăng sinh lành tính và ung thư tuyến tiền liệt. Tỉ lệ này được sử dụng trong trường hợp nồng độ PSA từ 4 đến 10 ng/mL và thăm khám trực tràng không có dấu hiệu nghi ngờ ung thư tuyến tiền liệt. Trong một nghiên cứu hồi cứu đa trung tâm, người ta đã phát hiện ung thư tuyến tiền liệt qua sinh thiết ở 56% nam giới với f/t PSA <0,10, nhưng chỉ có 8 % nam giới với f/t PSA >0,25. Do sự khác biệt về tỉ lệ phát hiện ung thư liên quan đến tỉ lệ f/t- PSA, cho nên sự chọn lựa giá trị để ứng dụng lâm sàng cũng khác nhau ở một số tác giả, và thay đổi từ 0,15 đến 0,25. 

Nhìn chung, chỉ số PSA là chỉ số quan trọng nhằm tầm soát các bệnh lý liên quan tuyến tiền liệt ở nam giới trung niên. Từ dữ liệu chỉ số này kết hợp với những phuơng tiện cận lâm sàng khác, việc chẩn đoán và điều trị bệnh lý tuyến tiền liệt cần được Bác sĩ chuyên khoa Tiết niệu – Nam khoa đánh giá chính xác, tư vấn và điều trị hợp lý. 

TS.BS.CKII. TRÀ ANH DUY

Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health