Điều chỉnh thói quen sinh hoạt là điều trị cơ bản ban đầu cho người bệnh tiểu đêm. Người bệnh khi tham gia một hoặc nhiều liệu pháp hành vi sau đây sẽ mang lại một số hiệu quả nhất định. Điều trị thay đổi hành vi lối sống cũng thường kết hợp một cách có hiệu quả với điều trị đặc hiệu các nguyên nhân gây tiểu đêm.

Các phương thức thay đổi lối sống (lifestyle modifications) gồm có:

• Đi tiểu trước khi ngủ.
• Hạn chế uống nước sau khi ăn tối và trước khi đi ngủ. Cần cẩn thận đối với những người lớn tuổi đã quen uống nhiều nước.
• Tránh các thức uống lợi niệu: cà phê, bia rượu vào thời điểm chiều tối.
• Tập thể dục vào buổi tối: đi bộ, chơi thể thao nhẹ, yoga... huy động được lượng dịch gian bào vào hệ tuần hoàn máu, đẩy ra ngoài qua mồ hôi, tạo giấc ngủ tốt và chống được stress.
• Tạo nơi ngủ thoải mái: giường, nệm, nhiệt độ, tiếng ồn, ánh sáng.
• Người bệnh có phù chi dưới nên băng chặt chân hay nâng cao chân một thời gian trước khi đi ngủ.
• Thay đổi thời gian dùng thuốc lợi niệu ở những bệnh nhân tăng huyết áp và suy tim sung huyết.
• Sử dụng thuốc an thần gây ngủ.
• Điều trị bệnh kết hợp: Đái tháo đường cần được kiểm soát.

Nghiên cứu của Soda T. và cộng sự trên 20 người bệnh tiểu đêm, điều trị bằng phương thức thay đổi lối sống bao gồm bốn biện pháp sau đây: hạn chế uống nước và đồ ăn loãng, tránh không dành quá nhiều thời gian để ngủ vào ban ngày, tập thể dục nhẹ hàng ngày, và giữ ấm cơ thể khi ngủ trong giường làm giảm có ý nghĩa số lần tiểu đêm từ 2,6 lần xuống còn 1,9 (p<0,001), và làm tăng có ý nghĩa chất lượng của giấc ngủ.

Sử dụng các thuốc an thần, thuốc ngủ nhằm tăng cường giấc ngủ cũng có thể có ích, vì các thuốc này có tác dụng giảm triệu chứng, mặc dù việc sử dụng dài hạn các thuốc này có thể gây ra nguy cơ bị phụ thuộc thuốc.

Tuy nhiên, khi thay đổi lối sống không đem lại hiệu quả, người bệnh cần chuyển sang phương pháp điều trị khác.

Ở Hoa Kỳ, từ 50-90% nam giới có các triệu chứng ở đường tiết niệu dưới hoặc phì đại lành tính tuyến tiền liệt đã cố gắng thay đổi lối sống trước khi chuyển sang điều trị bằng thuốc. Một nghiên cứu khác về thay đổi lối sống ở 24 người bệnh Bàng quang tăng hoạt cho thấy hiệu quả làm giảm tiểu không kiểm soát vào ban đêm tới 25%, tuy nhiên số lần tiểu chỉ giảm từ 1,4 lần/đêm xuống 1,3 lần/đêm.

Vaughan C.P. và cộng sự đánh giá kết quả của điều trị tiểu đêm ở nhóm người bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt ở mức trung bình đến mức nặng bằng cách phối hợp nhiều phương pháp, tất cả người bệnh tham gia đều được can thiệp bằng liệu pháp hành vi. Kết quả, số lần tiểu đêm giảm từ 3,1 xuống còn 1,1 (p<0,001); các biện pháp can thiệp đã mang lại kết quả là làm giảm có ý nghĩa thống kê cả số lần tiểu đêm và cả cảm giác khó chịu do tiểu đêm gây ra.

Điều trị hành vi cũng có hiệu quả hơn khi kết hợp với thuốc chống bài niệu. Một nghiên cứu tại Hàn quốc trên 124 người bệnh so sánh hiệu quả điều trị sử dụng desmopressin đơn thuần và desmopressin kết hợp với liệu pháp hành vi cho thấy nhóm kết hợp giảm số lần tiểu đêm là 1,5 lần và nhóm desmopressin đơn thuần giảm 1,2 lần, đồng thời tăng được sức chứa bàng quang trong đêm thêm 49ml so với 13ml ở nhóm desmopressin đơn thuần.

Nhìn chung, tiểu đêm là một triệu chứng gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và đặc biệt là chất lượng cuộc sống. Nam giới một khi bị mắc chứng tiểu đêm cần được đến Bác sĩ chuyên khoa Tiết niệu – Nam khoa đánh giá chính xác, tầm soát nguyên nhân, tư vấn và điều trị hợp lý.

TS.BS.CKII. TRÀ ANH DUY

Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health