Tiểu đêm là triệu chứng thường gặp ở hầu hết người lớn tuổi, đặc biệt ở nam giới, theo ước tính gần 90% đàn ông cao tuổi phải thức dậy ít nhất một lần trong đêm để đi tiểu. Tiểu đêm được coi là một trong những khó chịu của bệnh lý đường tiết niệu dưới. Không giống như những triệu chứng đường tiểu dưới khác, tiểu đêm có thể gây ra những biến cố cho người bệnh và thậm chí là tử vong.

Hiện nay những hiểu biết về tiểu đêm ở người cao tuổi là rất phức tạp, theo định nghĩa của ICS về tiểu đêm là số lần thức dậy để đi tiểu trong đêm, với trước và sau mỗi lần thức dậy là một giấc ngủ, giả thuyết rằng giấc ngủ ban đêm là ổn định tương đối và thông tin của bệnh nhân là đáng tin cậy. Tuy nhiên, những người cao tuổi thường mất khá nhiều thời gian nằm trên giường trước khi đi vào giấc ngủ và có khi thời gian nằm trên giường nhiều hơn là thời gian họ ngủ được trên thực tế. Người cao tuổi cũng có thể bị thức dậy nhiều lần trong đêm do những bệnh lý nội khoa khác gây ra. Sự thức giấc ban đêm do tuổi tác, cùng với những tình trạng bệnh lý làm thay đổi khả năng bài xuất nước tiểu chậm hơn bình thường trong suốt cả ngày lẫn đêm thì việc đi tiểu ban đêm trở thành tất yếu.

Ở người cao tuổi, số lần đi tiểu ban đêm cũng nên được đặt ra để thấy sự khác biệt lớn của những giờ ngủ thực tế và những giờ ở người bệnh nằm trên giường. Ví dụ như 3 lần tiểu đêm trong 6 tiếng là có sinh lý bệnh khác và có ảnh hưởng hơn là 3 lần trong 12 tiếng.

Bệnh nguyên của tiểu đêm ở những người trẻ và người cao tuổi khỏe mạnh không có nhiều sự khác biệt. Tuy nhiên, trong số những người cao tuổi, không được khỏe mạnh hoàn toàn và những người cao tuổi bị bệnh, tiểu đêm được coi là một một hội chứng hơn là một bệnh, trong đó tiểu đêm là một tình trạng được gây nên bởi nhiều yếu tố mà trong đó tiểu đêm được gây ra bởi sự suy yếu của nhiều cơ quan trong trong một thời gian dài và có sự tương tác giữa chúng dẫn đến tăng nguy cơ bị tiểu đêm. Ví dụ, khi một bệnh nhân nam giới cao tuổi bị tiểu đường, ứ trệ tĩnh mạch mức độ nhẹ và đa niệu về đêm từ trước đó được dùng prednisone để điều trị đợt cấp COPD. Trong trường hợp này tăng số lần đi tiểu ban đêm có thể là hậu quả của phù ngoại biên tăng lên và tăng đường huyết gây ra bởi steroid.

Những yếu tố chính của tiểu đêm ở người cao tuổi luôn thay đổi, làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, gây đi tiểu nhiều về đêm và tăng tỷ lệ của những rối loạn đường tiểu dưới gây nên dung tích bàng quang thấp một cách tương đối. Một vài bệnh và thuốc có thể ảnh hưởng đến tình trạng này sẽ dẫn đến tăng nguy cơ của tiểm đêm. Ví dụ, suy tim sung huyết và steroids có thể gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và đi tiểu nhiều ban đêm.

Tóm lại, khi một người lớn tuổi, đặc biệt là nam giới mắc chứng tiểu đêm thì nên đến Bác sĩ chuyên khoa Tiết niệu – Nam khoa để được tầm soát nguyên nhân, tư vấn, thăm khám và điều trị hợp lý các vấn đề liên quan tiểu đêm.

TS.BS.CKII. TRÀ ANH DUY

Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health